Ở Việt Nam, tranh thêu tay là một nghề truyền thống lâu đời. Trải qua bao thăng trầm của thời gian và lịch sử, nghề thêu tranh tay vẫn giữ được bản sắc văn hóa lâu đời của dân tộc.
Sử cũ chép rằng, ông tổ nghề thêu tên là Lê Công Hành (sinh ngày 18/01/1606 – mất ngày 12/06/1661) tại huyện Thường Tín, Hà Nội (tỉnh Hà Tây cũ). Ông vốn là người họ Mạc. Khi nhà Mạc bị nhà Lê đánh bại, sợ bị trả thù ông đổi sang họ ngoại là họ Trần. Sau đó, vì có công nên ông được nhà Lê ban quốc tính họ Lê.
Ông thi đỗ Tiến sỹ vào thời vua Lê Chân Tông (1643-1649). Năm 1646, ông được cử đi sứ sang Trung Quốc. Chuyện kể rằng vì thấy ông là người thông minh nên người Trung Quốc đã bày kế nhốt ông trên một cái lầu cao. Trên đó chỉ bày một pho tượng bằng đất, một bức nghi môn và hai cái lọng. Mấy ngày sau, ông đã đến gần pho tượng và ngửi thấy mùi bánh khảo quê nên đã bẻ tượng ra để ăn cho khỏi đói. Thời gian sau đó, ông hạ bức nghi môn xuống, tháo ra, quan sát tỉ mỉ từng sợi chỉ, từng đường thêu với tâm niệm rằng nào để khi về nước truyền dạy cho người Việt. Ở trên lầu một thời gian không thấy ai mang thang lại cho xuống, vì thế, ông nghĩ ra cách kẹp hai cái lọng vào hai bên mình mà nhảy xuống. Triều đình nhà Minh thừa nhận ông là người thật sự thông minh, vì thế buộc phải để ông về nước…
Về nước, ông đã bắt tay truyền dạy nghề thêu cho con cháu. Nghề thêu nước ta phát triển kể từ ngày đó. Những tài liệu xa xưa cho thấy, trải qua những biến động của lịch sử, nghề thêu tranh có lúc thăng lúc trầm, thậm chí có lúc mai một đi, song nghề thêu tranh vẫn luôn giữ được “lửa” để truyền từ đời này sang đời khác.
Trong suốt thời phong kiến, nghề thêu tay chủ yếu là phục vụ cho giới quý tộc. Ngày ấy, sợi chỉ được nhuộn bằng củ nâu, củ chàm vỏ bàng, nước điệp, lá vông, đá mài, hoa hòe… Thô sơ là thế, nhưng bằng bàn tay khéo léo, các nghệ nhân vẫn tạo nên những bức tranh làm mê đắm lòng người.
Từ việc phục vụ cho các vua chúa, dần dần, tranh thêu trở lên phổ biến và nghề thêu tay cũng trở lên rộng khắp trong cả nước. Mới đầu, thêu tranh chỉ là công việc dành cho phụ nữ, giờ đây, nhiều nam giới cũng đam mê, miệt mài với những đường kim mũi chỉ.
Từ Bắc, Trung, Nam ở đâu cũng có những nghệ nhân giỏi, giàu sáng tạo và yêu nghề. Chính niềm yêu nghề, sự cần mẫn của những người nghệ nhân đã khiến cho thanh thêu ngày càng trở lên độc đáo, tinh xảo và phá cách hơn.
Với chất liệu (chỉ, vải) ngày một phong phú, với ý thức sáng tạo nghệ thuật, người nghệ nhân đã dần biến thanh thêu vươn đến đỉnh cao của nghệ thuật. Không chỉ là những đường kim mũi chỉ, tranh thêu đã thể hiện được cả những thăng trầm của thời gian, tái hiện những biến cố của lịch sử. Đồng thời, mỗi bức tranh thêu chỉ còn ẩn dấu vẻ đẹp của văn hóa dân tộc, vẻ đẹp mộc mạc và giản dị và cả tình người chân thành nồng ấm của người Việt Nam…
Cô Gái Bên Khung Cửi, Chân Dung Bác Hồ, Đám Cưới Chuột…những bức tranh được “dệt” lên từ những đường kim, mũi chỉ giờ đây đã thực sự chinh phục được những người yêu nghệ thuật Việt Nam. Không chỉ có vậy, tranh thêu tay truyền thống Việt Nam còn làm siêu lòng đông đảo những người yêu nghệ thuật ở nhiều nước.
Theo: thegioitranhtheu
